Klokka er halv to. Eg går opp og ned Thereses gate, Bislet, og leiter etter ei ringeklokke med ”Sunde” på. Ei byrjing på ei bok kjem meg i hug: Midt under arbeidet, etter en viss klokketid som ble mer og mer presis klokken halv to, stoppet jeg og slapp det jeg hadde i hendene./ Tilbakevendt fra turen kunne jeg ta opp tråden ved å presse meg selv til å sette punktum./ Jeg kunne til og med skrive ufullstendige setninger eller fullstendige og helt korte. At byrjinga av boka Kalypso av Ole Robert Sunde har akkurat denne ordlyden, det hugsar eg sjølvsagt ikkje utannat, og har eg sjølvsagt ikkje i hovudet heilt og fullt, nett no, mens eg er på veg til eit ”heime hos-intervju”. Sunde hadde gitt meg presise instruksar: 6. juni, ein måndag (trur han), trikk 17 eller 18, til Thereses gate 13, klokka 13.30. Fjerde etasje. Det skulle vere lett, det logistiske rundt møtet. Det andre, å snakke om litteratur med ein som har lese så mykje som Sunde, kunne by på større utfordringar. Men allereie før eg kjem inn til han, byrjar eg å komplisere ting, kva var det han skreiv i den eposten, eigentleg, var det Theresesgate 17, ja, nei, ja, nei. Men heldigvis er Adamstuen Antikvariat ope. Eigaren, Eivin Bergman, sitt bak ein stor gamal pult, og nikkar når eg spør han om han veit kor Ole Robert Sunde bur, og seier Han bur der, rett over gata.
– Kva nummer? seier eg.
– Eg veit ikkje, men det er der. Ja, der er Ole Robert, seier Bergman.
Sunde svarar når eg ringer på: Rett til venstre etter gangen, og så til fjerde etasje. Men for sikkerheits skuld lener han seg også ut av vindauget sitt der i fjerde etasje når eg kjem inn i bakgården:
– Den der, seier han, og peiker til ei dør. Det er ein klassisk christianiagård med breie trapper og høge vindauge. Frå vindauga ser ein ut til bugnande lauvtre. Sunde og kona har budd her i tretti år. Inntil nyleg budde dei heilt øvst. No har også loftsetasjen blitt bygga om til leilegheit. Men leilegheita som eg no kjem inn i er høg under taket. På veggane i gangen heng A2 og A1 – store klipsrammer med barneteikninger i tusj. Forsvinnande få jakker heng på knaggane. Frå gangen står dørene opne til ei stove og bibliotek, til Sundes kontor, og til kjøkkenet. På kjøkkenet er det eit stort, svart spisebord, ein høg skjenk full av koppar og kar, og ein låg skjenk med bunkar av kort på plata. På korta er spørsmål. Nokre av dei er frå TP, andre av ukjent opphav. Sunde har nokre lidenskapar i livet. Litteratur og litteraturquiz er to av dei. Quizlaget hans vann nyleg litteraturquizen på Norsk Litteraturfestival for andre år på rad. Spørrerundar har vore obligatorisk rundt middagsbordet hos Sundefamilien gjennom åra. Tankekraft har óg ein muskel som treng trening. Helst kvar dag.
– Kaffi? Sunde household har espressomaskin. Det har tilsynelatande perfekt orden, store, opne rom utan rot eller noko som helst malplassert. Ikkje ein flekk, ikkje noko søl eller støv. Det gjeld kjøkkenet så vel som kontoret. Bøker på plassane sine i hylla. Bøker i sirlege stablar framfor skrivebordet. På skrivebordet ei einaste bok. Sunde sett seg med boka mens eg skal hente fram notatblokk og penn. Eg har lagt penna mi i jakkelomma, lett tilgjengeleg, og notatblokka øvst i sekken. Sunde leverar til perfeksjon. Krev han like mykje av meg som han gjer av seg sjølv? Sunde låner meg ei penn med svart blekk:
– Du skriv lange bøker i komplisert syntaks, og med framandord så mangfaldige og mange at eg støtt og stadig må slå opp i ordbøker mens eg les. Det verkar som at du krev mykje av deg sjølv som ein som skriv. Krev du like mykje av bøkene som du les, som du krev av deg sjølv?
– Eg har høge forventningar, og er vanskeleg å tilfredstille. Eg har forlest meg på den store kanonen. Dei sa til meg at eg hadde godt av å gå frå Proust til Det litterære råd, få litt skitt på hendene. Ein annan ting er at vi veit at DnF ikkje er verdas navle, og at det ikkje er Nobelprisen vi deler ut. Vi er ikkje heilt på jordet. Men det er ein ting vi skal ta vare på, og det er at DnF fortsatt er ein organisasjon for og av skjønnlitterære forfattarar. Og då må vi diskutere dette: Kva er litterær kvalitet? Det er handtverk det handlar om. Når vi i Rådet møtar kvarandre, er det dette vi diskuterar: Handtverket.
– Kan du seie noko om lesemetoden din, som rådsmedlem?
– Når eg les bøker før rådsmøte, kan eg lese 50, kanskje 100 sider for å fortelje om det er godt. Viss eg ikkje veit då om det er godt, då må eg lese vidare. Ofte ser ein med ein gong om det er ei god bok eller dårleg. Vi er svært samvitsfulle, og det er ikkje alle som les som meg, men eg er jo ein gamal rev som har holdt på ei god stund, og eg er ein hurtiglesar; ein grundig hurtiglesar. Det er denne pågåande samtala som er intressant og som er sjølve innhaldet i å vere i Rådet: Kva er litteratur? Vi snakkar i eitt under rådsmøta. Etter møta går vi ut og et i lag. Samtala held fram. Det er dette som er motivasjonen min: Det å møte nokon bare for å diskutere litteratur.
– Kva får du gjennom desse møta og desse samtalane som du ikkje får i andre samanhengar?
– Vi er dei i kongeriket som har lese oss best opp på norsk samtidslitteratur. Samtala får vere innanfor rådet. Det er eit ope rom. På rådsmøta kan vi seie alt. Det gjer samtala fri. Særleg kjekt er det når ein får fartstid i lag, og har folk der som ein har sitte med i nokre år. På ein måte representerar også kvar og ein stil sin stil. Eg veit godt kva eg likar, og snakkar gjerne mine føretrukne bøker og forfattarar fram. Nokre gongar vinn eg gjennom med det som eg likar. Andre gongar gjer eg det ikkje. Det handlar mykje om å inngå kompromisser.
– Kva tenkjer du om det å ha noko offentlegheit rundt rådsmøta og avgjersla?
– Det er vanskeleg. Jo meir vi blottlegger oss jo vanskelegare er det for oss å snakke fritt og ha ein god samtale om litteratur. Det er ein famling i samtala som er veldig interessant. Det er sjølvsagt spennande å tenkje seg Det litterære råd som ein institusjon, og som ein offentleg kanon; ein instans som sett nokre kriterium for kva som er god og ikkje god litteratur.
– .. for de har ikkje slike kriterium?
– Det er akkurat dette vi brukar mange timar på å diskutere på kvart rådsmøte! Det er umuleg å skulle lovbestemme kva som er litterær kvalitet og ikkje. Det er her skoen trykker, spør du meg; dette må ikkje bli lovbestemt, men vere flytande, det er det som gir og dannar samtala om det avgjerande: Kva er litteratur, det er kva det handlar om.
– Kan avgjersler bli tilfeldige?
– Nei, det sitt alltid folk i Rådet som er veldig samvitsfulle, heldigvis. Det er spennande å sjå korleis gruppedynamikken innad i Rådet er med på å forme avgjersler nokre gongar. Nokre gongar må vi avvise søkarar. Det er alltid mest vanskeleg med medlemssøknadane. Der er vi oftare uenige. Å fordele pengar er lettare. Då er vi oftare einstemte.
– Kvifor er det slik?
– Søkarar for medlemsskap er oftare ferske. Vi kjenner dei mindre. Stipendsøkarane er oftare folk vi kjenner forfattarskapane til. Og eg trur at måten stipenda har vore fordelte, er rett. Det er dei beste som har fått pengar, seier Sunde, og må svare på ein telefon. Han går på kjøkkenet. Arbeidsrommet: Veggar av bøker. Nokre navn står ut: Eco i store, einskilde bokstavar, deBeauvoir, ein heil rekke med Ole Robert Sunde, framfor pulten hans, ein mur med nye pocketbøker. Tre Sunde-bøker samla i ei: All verdens småting, Løsøre, Selvomsorg. ”Selvomsorg” som ord og omgrep blir også handsama i stor detalj og gjennom mange omvegar i romanen Jeg er en åpen bok frå 2005. Historien er ordinær, men syntaksen er kronglet. I andre bøker er han ikkje det. Sunde har skrive heile bøker utan punktum. Han har vore gjestelærar ved forfattarutdanningane i Bø og i Bergen, og har blitt meir som ein myte for nokre norske forfattarstudentar. Han har vore kalla ”utilgjengeleg”. Og der kjem han tilbake frå telefonsamtala på kjøkkenet.
– Gjer du det vanskeleg for deg sjølv når du skriv?
– Eg forsøker å finne ein plass kor ingen andre har vore. Men det er ikkje så lett fordi alt er så bebudd. Eg kan kjøre meg inn i eit hjørne. ”Kva gjer eg for å komme meg ut”? Eg snakka med forleggaren min om dette. Han rår meg til enklare sjusett.
– I romanen Jeg er en åpen bok virkar susjettet veldig enkelt: ”Du” møter far sin om våren, hausten og vinteren. – Men det er alt det som er rundt. Eg forsøker å ta bort noko av alt rundt desse handlingane, seier Sunde, som sidan boka den lange
tekstens historie har drive eit sjølvbiografisk litterært prosjekt. Prosjektet har avfødd bøker i ulike formar og stilar. Jeg er en åpen bok, til dømes, har ein andrepersonsfortellar.
– Far min døydde. Det gjer det muleg for meg å avslutte dette prosjektet. Eg jobbar med ei bok no som heiter Krigen var min families historie.
– Nokre sanselege detaljar fram frå dei relativt kompliserte, ofte lange setningane. ”Ei gul vatnkanne”. ”Den korpulente tanta”. Det er dei små tinga, detaljrikdomen, ikkje ulikt Karl Ove Knausgårds prosjekt. Har du vore lærar for han?
– Nei. Det er jo det famøse møtet mellom oss som han skildrar i femte bindet av Min Kamp. Eg tar balletak på han. Eg trur Knausgård tenkjer på meg som litt av ein kuriositet.
– For 2-3 år sidan var du med på å innrullere han som nytt medlem i DnF. Kan du, til slutt, seie noko om korleis du tenkjer på ståda i norsk samtidslitteratur?
– Som sagt så er det ikkje greitt å komme frå verdslitteraturen, og til lesinga av all norsk samtidslitteratur. Det er veldig mykje krim. Og som sagt så avviser vi nokre forfattarar som vil bli medlemmar. Nokre gongar kjennes det som om vi i Rådet gjer ein jobb som forlaga burde gjere. Vi diskuterar stadig oftare det redaksjonelle arbeidet. Når andreboka til ein forfattar blir svakare enn den første boka, er det vel eit signal på at noko ikkje er heilt som det skal vere med det redaksjonelle arbeidet, seier Sunde. Dermed er det tid for å finne vegen sin ut att mellom bokhyllene, ut att til kjøkkenet med kaffikoppen. Ein bitte liten, men perfekt formfullendt liten porselenkopp med fat under. Han klirrar når eg går, og når eg sett han på kjøkkenet. Sjølv der, på kjøkkenet, er det bøker. Kokebøker. Klokka er tre når eg går frå fjerde etasje av Theresesgate 13, og ned til gateplan kor trikk 17 ramlar opp bakken. Og for å vere heilt korrekt, så byrjar den vesle boka Kalypso slik: Etter å ha samtalt med min redaktør, om å skrive kortere setninger, hadde jeg begynt å gå turer for at det skulle avholde meg fra å skrive lange setninger.
